Pingjumer Gulden Halsband: een gouden plek met een rijke geschiedenis

gouden plakje
gouden plakje

Slinger mee over deze duizend jaar oude zeedijk met intrigerende naam: de Pingjumer Gulden Halsband. Hier wandelen, fietsen of zelfs paardrijden geeft een gouden kans voor een uniek moment. De Pingjumer Gulden Halsband is een historische zeewering die in het landschap ligt. Eeuwenlang beschermde deze binnendijk het dorp Pingjum en de omliggende landbouwgronden. Die functie is verdwenen, maar er kwam een heel belangrijke voor terug. De Pingjumer Gulden Halsband biedt nu als gemeentelijk beschermd monument een prachtig recreatiegebied.

De Friese watersnood

De Pingjumer Gulden Halsband beschermde tegen het water van de Marne: een zeearm van de Waddenzee. Iedereen kent de verhalen van de watersnoodramp van 1953 in Zeeland. Wat weinig mensen weten is dat in 1825 Friesland werd getroffen door een ramp van een vergelijkbare omvang. Toen in de nacht van 3 op 4 februari 1825 de Friese zeedijken doorbraken tijdens een vliegende westerstorm, bleef Pingjum ongedeerd. De Pingjumer Gulden Halsband heeft dus echt een heel belangrijke functie gehad en heel wat mensenlevens gespaard. Door de aanleg van betere zeedijken en uiteindelijk ook de Afsluitdijk, verloren binnendijken zoals de Pingjumer Gulden Halsband hun waterkerende functie. De dijk werd zelfs deels afgegraven. Gelukkig is wat er is overgebleven - inclusief de polders en weilanden rond dit eeuwenoude dijkje - beschermd tot gemeentelijk monument.

Zeedijk met cultuurhistorische waarde

Een groot deel van de Pingjumer Gulden Halsband is bewaard gebleven en tegenwoordig goed begaanbaar. Inwoners uit de dorpen Arum, Kimswerd, Pingjum, Witmarsum en Zurich zetten zich hier ook actief voor in. Zij hebben de krachten gebundeld om het eeuwenoude cultuurlandschap te kunnen blijven beleven. Ze maakten zich ongerust over beschadigingen aan de dijk en het verval dat onder meer werd veroorzaakt door afkalving en zwaar landbouwverkeer. In 2015 werd er een cultuurhistorisch onderzoek uitgevoerd. Daaruit bleek dat de Gulden Halsband voldoende historische waarde had om als gemeentelijk monument te worden aangewezen. In 2017 kregen de nog bestaande delen van de dijk en een aantal weilanden en polders rondom de oude dijk inderdaad die status.

Pingjumer Gulden Halsband: een ‘gulden’ plek

Op meerdere plaatsen in het landschap is de dijk nog steeds goed herkenbaar. Het is een ‘gulden’ plek om te fietsen en te wandelen. Vooral wandelend is de ongeveer 15 kilometer lange route uitstekend te doen. De Pingjumer Gulden Halsband is tevens voor een groot deel te paardrijden. Er zijn rondom Pingjum verschillende rust- en aanbindplaatsen voor paarden.

Ga naar de wandelroute

Terpdorpen langs de Pingjumer Gulden Halsband

Langs de Pingjumer Gulden Halsband vind je nog een aantal terpdorpen zoals Zurich, Kimswerd en Arum. Het terpdorp Witmarsum vind je aan de oostzijde. Dit terpdorp ontwikkelde zich nadat de Pingjumer Gulden Halsband was gerealiseerd, aan beide zijden van de terp als streekdorp langs de dijk. Terpdorp Pingjum ligt in het midden van de polder. Een deel van Pingjum is een beschermd dorpsgezicht. Dat is niet voor niets. In een schilderachtige omgeving staat in het midden op de terp de Sint-Victoriuskerk van rond 1500 en een aantal diaconiehuizen met schitterden gevels uit 1861. De kerk is gebouwd van gemêleerde gele moppen. Ook de Doopsgezinde Kerk is een Rijksmonument. Bekijk als je hier bent verder het doopsgezinde schuilkerkje van Pingjum. Dat stamt waarschijnlijk uit de 16^de eeuw en is een heel karakteristiek gebouw. Van buiten zie je niet dat het een kerk is, zoals dat hoort bij een schuilkerk, maar als je goed naar de boog kijkt, kun je het toch zien.

Reuzesterke verhalen

Met zijn rust, ruimte en rijke cultuurhistorie is er in dit noordwestelijke deel van de Waddenkust genoeg te beleven. Wist je bijvoorbeeld dat hier de bakermat van de Doopsgezinde kerk ligt? Menno Simons, de grondlegger van deze stroming die wereldwijd 1,3 miljoen volgers kent, werd in 1496 geboren in Witmarsum. Een andere beroemde zoon van de streek is Pier Gerlofs Donia, beter bekend als ‘Grutte Pier’. Hij is de legendarische, Friese vrijheidsstrijder die zo rond 1480 in Kimswerd werd geboren. In zijn geboortedorp kun je het hardstenen beeld van ‘Grutte Pier’ bewonderen. En er is vast wel iemand in de buurt die nog een reuzesterk verhaal van hem kan vertellen.

HALSBÂN

Set earne de earste stap
op de Penjumer Gulden Halsbân
hy bochtet bou- en greidlân troch
en hat dy wynjend by de hân

folgje de dyk dy’t der noch leit
diels sljochte en ôfstutsen
dy’t iuwen de see sjoen hat
syn brekken is no brutsen

moaie wurkleaze binnendyk
drok bedriuw hat der syn stee
spat op ast der oankomst, in ljip
of út it reid in ree

sjoch Arum, Surch en Penjum
en bedikerje de tuorren
dyn paad tusken de lapen lân
is frij fan doarp en buorren

yn de rûge begroeiing op
fiele dyn skonken in himel kommen
oan it swurk fan einleas grien
brâne de hynsteblommen.

Oersetting: Syds Wiersma

HALSBAND

Zet ergens de eerste stap
op de Pingjumer Gulden Halsband
hij slingert door aardappel- en
grasland en je voetstap slingert mee

volg de dijk die er nog ligt
deels vergraven en vervlakt
die eeuwen zee heeft gezien
nu nooit meer keert

mooie werkeloze binnendijk
vol bedrijvigheid, wat hem bewoont
vliegt op als je aankomt, de kievit
of de ree uit het riet

loop en tuur naar de torens
van Arum, Zurich en Pingjum
maar je pad tussen de lappen land
is vrij van alle dorpen

met de ruige begroeiing mee
begeven je voeten zich naar een hemel
aan het firmament van groen
branden de paardenbloemen.

Wandelroute over de Pingjumer Gulden Halsband

Grote delen van de Pingjumer Halsband liggen als groene dijken nog goed herkenbaar in het landschap. Tijdens deze wandelroute geniet je van deze prachtige oude zeedijk.

Bekijk de route
Wandel het Klooster Clearcamppad

Tijdens etappe 10 van het Klooster Claercamppad wandel je van badplaats Makkum, langs het IJsselmeer, de Waddenzee en via de Pingjumer Gulden Halsband naar Witmarsum. Het Klooster Claercamppad brengt deze bijzondere landstreek, natuur en geschiedenis in veelkleurige verhalen en afwisselende routes tot leven.

Ga naar de route
Bezoek Witmarsum

Het dorp heeft een mooie oude dorpskern met diverse winkeltjes voor de eerste levensbehoefte zoals een bakker en een supermarkt. Ook vind je er prachtige molens, bij Mevrouw de Molenaar wordt er nog wekelijks graan gemalen waar de lekkerste broden van worden gemaakt. Ten Zuidwesten van Witmarsum vind je de dorpen Arum, Kimswerd en Pingjum. Stuk voor stuk gemoedelijke dorpen omringd door prachtige natuur.

Bezoek Witmarsum