Ga naar inhoud
Over ons Webshop Snelcursus Frysk
MAP
nl
de en

Stromen in Waterland van Friesland

  • watericonen

  • watericonen

Waar een wil is, is een waterweg. Of een waterwerk. Want terwijl water altijd de makkelijkste weg zoekt en vindt, neemt de ‘Waterland mens’ - afhankelijk van wat hij wil – desnoods de moeilijkste weg. Door de ene keer samen te werken met het water en de andere keer de strijd ermee aan te gaan. Deze interactie met het water heeft zowel de mens als het landschap in Zuidwest Friesland, en ver daarbuiten, getekend. Aan de hand van 13 waterwerken en -wegen nemen we je mee op reis door Zuidwest Friesland. Zo ontdek je hoe het water en de mensen samenwerken, de natuur verandert, cultuur is gevormd en waarom Zuidwest Friesland een uniek waterlandschap heeft. 

De 13 watericonen van Friesland

1/ Woudagemaal
2/ Tjeukemeer
3/ Paling vissen
4/ Aquaduct Woudsend
5/ Skûtsjesilen
6/ Houtzaagmolen De Rat
7/ Verdronken land
8/ Kliffen
9/ Bocht van Molkwar
10/ Terpdorp Allingawier
11/ Jaagpad Tjerkwerd
12/ Pingjumer Gulden Halsband
13/ De Afsluitdijk

1/ Woudagemaal

UNESCO Werelderfgoed

Door de 60 meter lange schoorsteen kun je haar in Lemmer niet over het hoofd zien: het Ir. D.F. Woudagemaal. Eén van Nederlands mooiste technische monumenten. En 100% functionerend. Al sinds 1920 wordt het gemaal bij hoge waterstanden aangezet om te zorgen voor droge voeten in Friesland. Overtollig water wordt dan uit de Friese boezemwateren in het IJsselmeer gepompt. De bijbehorende en naastgelegen Teroelster Kolk wordt gebruikt om bij droogte water vanuit het IJsselmeer weer in te laten. In 1998 is het Woudagemaal geplaatst op de UNESCO Werelderfgoedlijst.

Lees meer over het Woudagemaal
het woudagemaal onder stoom bij zonsondergang

2/ Tjeukemeer

Het grootste meer van friesland

Over het ontstaan van het grootste Friese meer gaan vele verhalen. Is het mensenwerk? Waar komt de naam van de volkslegende over de zusjes Tsjûke en Marchje dan toch vandaan? Er zijn drie onbewoonde eilandjes in het Tjeukemeer. Twee ervan – Marchjepolle en Tsjûkepolle zijn vernoemd naar Tsjûke en Marchje. Het derde eilandje heet: Ganzetippe. De eilandjes geven prachtige mogelijkheden om af te meren, op het strand te liggen of een frisse duik te nemen. Ook de watersportmogelijkheden zijn er eindeloos: van suppen tot zeilen en van vissen tot zwemmen.

Meer informatie over het Tjeukemeer
een mevrouw die uitkijkt over het tjeukemeer naast het beeld van tsjûke en marchje

3/ Palingvissen

Duurzaam vissen

Door duurzaam aalbeheer in Friesland keren oude tijden langzaam terug. De paling kent namelijk een lange en rijke historie in Friesland. Ooit, in de gouden tijden van de palingvisserij, voeren zes keer per jaar zo’n zestien Friese schepen naar Londen om daar levende paling aan de man te brengen. Volgens kenners komt namelijk de lekkerste paling uit de Friese wateren. Het roken van paling noem je in het Fries ‘ielrikje’. Vers gerookte paling is op vele Friese markten en in restaurants te vinden.

Lees meer over het paling vissen

4/ Aquaduct

Duik onder het water en de bootjes door

Rond 1400 over het land van A naar B gaan? Onmogelijk! Het water was toen de snelweg. Want het land in Friesland was veel te ‘zompig’ om je te verplaatsen, laat staan om spullen te vervoeren. Het leverde Waterland van Friesland een uitgekiend netwerk op van waterwegen, waar vandaag de dag iedereen nog van kan genieten. In de afgelopen twintig jaar zijn tijdens het Friese Merenproject vijf prachtige aquaducten gebouwd. Zo zitten auto’s en boten niet in elkaars vaarwater en kan elk soort verkeer ongehinderd stromen. Het geeft een prachtig, typerend beeld: bootjes en zeiltjes die over het land voorbij lijken te glijden. De mooiste is misschien wel te vinden bij Woudsend: het Ie-Akwadukt die het riviertje de Ie doorkruist.

Lees meer over aquaducten

5/ Skûtsjesilen

Friese traditie

Elk jaar in juli en augustus vindt de traditie van het ‘skûtsjesilen’ op de Friese meren plaats. Een wedstrijd op windenergie. En niet alleen de strijd tussen deze traditionele vrachtschepen is een beleving, vaak is het hele dorp of de hele stad waar de wedstrijd plaatsvindt al dagenlang in feeststemming.

Ontdek meer over het skûtsjesilen

6/ Houtzaagmolen De Rat

Houtzaagmolen De Rat

Zoals water stroomt van hoog naar laag, zo stroomt lucht van hoge naar lage luchtdruk. De energie van luchtstroming wordt gevangen in de wieken van houtzaagmolen de Rat in IJlst. Via raderwielen, spillen en assen wordt het omgezet in de beweging die nodig is voor het op- en neergaan van zaagramen. Zo worden van dik hout planken gezaagd. Al zo’n 300 jaar lang wordt in de Rat het UNESCO-ambacht van molenaar uitgevoerd. Een bezoek aan deze houtzaagmolen doet de historie herleven. Ruik de geur van vers gezaagd hout en hoor het gestamp van de zaagramen en het gezoef van de wieken. Een pure beleving van windenergie.

Lees meer over Houtzaagmolen de Rat
stedentrip ijlst molen

7/ Verdronken land Elahuizen

Onder water

In 1680 stuwde de wind het water zo hoog op dat een heel dorp erdoor verdronk. Vaar naar de zwart-gele kardinale boei in het Friese meer de Fluessen om te zien waar vroeger de kerk van Elahuizen stond. En luister… hoor jij de kerkklok nog luiden?

Lees meer over Elahuizen

8/ Kliffen van Gaasterland

De enige kliffen van Nederland

Aan de IJsselmeerkust in Gaasterland vind je de enige kliffen die Nederland rijk is. Het zijn er drie: in Oudemirdum, in Mirns en het Rode Klif bij Warns. Ze zijn alle drie ontstaan in de ijstijd toen de grond in Gaasterland door gletsjers tot soms wel 13 meter hoog werd opgestuwd. Aan de kustranden verdween er telkens een stukje land in de golven. Toegegeven, de Gaasterlander kliffen halen het niet bij de door Gurbe Douwstra bezongen ‘Cliffs of Moher’ in Ierland, maar het zijn toch echte kliffen. Bovendien: hier kun je rustig een selfie aan de rand van de klif maken zonder bang te zijn voor een tragische afloop.

Lees meer over de kliffen
oudemirdumerklif bankje met klaproos

9/ Bocht van Molkwar

Tussen Hindeloopen en Stavoren

Meander langs de IJsselmeerkust via de ‘Noorderdijk’, tussen Hindeloopen en Stavoren. Tijdens de wandeling over deze voormalige zeedijk passeer je de ‘Bocht fan Molkwar’, een natuurgebied van it Fryske Gea bij het dorp Molkwerum. Een ondiepe baai met schraalgrasland, riet, ruigten en zandplaten. Een waar paradijs voor vogels en vogelaars. In dit natuurlijke stilleven zorgen wind en vogels voor beweging. Voor iedereen de moeite waard om even bij stil te staan.

Lees meer over de Bocht van Molkwar
zwanen en vogels in een plas water op de achtergrond het ijsselmeer met een aantal zeilboten erop

10/ Terpdorp Allingawier

Droge voeten

Voor de tijd van de zeedijken was het kustgebied van Friesland en Groningen moeilijk bereikbaar en begaanbaar. En soms zelfs gevaarlijk, want het overstroomde dagelijks. Ondanks deze nadelen en gevaren had het kustgebied een grote aantrekkingskracht op mensen. Misschien omdat er voedsel in overvloed was: vis en andere zeedieren en vogels. ‘Drogevoetengarantie’ creëerden de ‘Waterlanders’ van vroeger door terpen op te werpen en daar te gaan wonen. Boven het stromende water verheven waande men zich veilig. Het kleine terpdorp Allingawier is een prachtig voorbeeld van zo’n plaats aan de kust waar mensen zich gingen vestigen. Het stokoude dorp is al in de Vroege Middeleeuwen ontstaan.

Lees meer over Terpdorp Allingawier
Terpdorp Allingawier De Smederij

11/ Jaagpad Tjerkwerd

Smalle paadjes naast de waterwegen

Ken je ze? Die mooie smalle paadjes naast de waterwegen? Het zijn onze jaagpaden, ook wel een trekweg of een trekpad genoemd. Hier konden schepen vooruit getrokken worden en dit noemde je ‘jagen’. Dit gebeurde met paard en begeleider (het jagertje), maar ook wel met mensen. Familieleden of de knecht gingen dan van boord om het schip met spierkracht voort te trekken. Dit noemde men ook wel ‘yn ‘e beage rinne’, oftewel in het tuig lopen om het schip te trekken De meeste jaagpaden zijn bewaard gebleven en vrij toegankelijk. Soms zijn ze verhard tot fiets- of wandelpad. Maar gejaagd zijn is nooit nodig. Integendeel: ze nodigen uit tot onthaasten en genieten van het buitenleven.

Lees meer over de jaagpaden

12/ Pingjumer Gulden Halsband

Duizend jaar oude zeedijk

De Pingjumer Gulden Halsband is een binnendijk die het dorp Pingjum beschermde tegen het water van de Marne: een zeearm van de Waddenzee. Slinger mee over deze duizend jaar oude zeedijk met intrigerende naam: de Pingjumer Gulden Halsband. Hier wandelen, fietsen of zelfs paardrijden geeft een gouden kans voor een uniek moment.

Meer informatie

13/ De Afsluitdijk

Beschermt tegen overstromingen

Via de iconische Afsluitdijk rijd je Waterland van Friesland binnen. Een belangrijke dijk die alle gebieden die aan de voormalige Zuiderzeekust lagen beschermt tegen overstromingen. Dat was handig en verstandig. Want de totale Zuiderzeekust was wel 400 km lang. Het versterken van die dijk zou dus veel meer werk en inspanning hebben gevraagd dan het realiseren van de Afsluitdijk. In deze tijd van klimaatverandering en zeespiegelstijging wordt de dijk vernieuwd. Hij wordt versterkt en de spuicapaciteit wordt verhoogd. Ook wordt de dijk meer dan ooit een plek voor een duurzame toekomst.

Lees meer over De Afsluitdijk

Ontdek en beleef de waterwerken en -wegen met mooie routes

  • Autoroute langs waterwerken

    Autoroute langs waterwerken Simmermoarn Eend rijdt de autoroute waterwerken

    Tijdens deze autoroute ontdek je hoe de mensen hier de ene keer samen werken met het water en een andere keer de strijd ermee aan gaan. Maak kennis met twee UNESCO Werelderfgoederen, een terpdorp, natuurgebieden, de enige kliffen van Nederland, de Afsluitdijk, maak een oversteek met een autopont en geniet onderweg vooral van de uitgestrekte landschappen. Je kunt de autoroute het beste opdelen in 2,3 of 4 dagen, perfect dus voor een weekendje Friesland.

    Rijd de autoroute

  • Camperroute langs waterwerken

    Camperroute langs waterwerken Camper Camperelfstedentocht

    Maak met de camper een reis langs waterwerken en waterwegen in Waterland van Friesland. Ontdek hoe de mensen hier de ene keer samen werken met het water en een andere keer de strijd ermee aan gaan. Je kunt de camperroute het beste opknippen in vier dagen zodat je voldoende tijd hebt om de camper te parkeren en te genieten van de watericonen onderweg.

    Ga naar de route

  • Vaarroute langs watericonen

    Vaarroute langs watericonen

    Deze vaarroute is gebaseerd op de 13 watericonen van het verhaal Stromen in Waterland van Friesland, en start en eindigt in Lemmer. Uiteraard kun je deze route ook vanuit een van de andere dorpen of steden die je onderweg passeert starten. Tijdens de route ontdek je hoe de mensen hier de ene keer samen werken met het water en een andere keer de strijd ermee aan gaan. Maak kennis met twee UNESCO Werelderfgoederen, een terpdorp, natuurgebieden, de enige kliffen van Nederland, de Afsluitdijk en geniet onderweg vooral van de uitgestrekte landschappen.

    Bekijk de route

Digitale waterbeleving

Ontdek waterwerken in Nederland

Vanuit je luie stoel een vlucht maken over Nederland? En daarbij 'onderweg' lezen over diverse waterwerken in Nederland, waaronder het Woudagemaal en de Afsluitdijk? Klik dan snel verder en beleef de Waterexperience van Holland.com. Kriskras vlieg je over de waterwerken heen. Wil je over een bepaald waterwerk meer weten, dan klik je eenvoudig op het icoontje en start je met een filmpje over de locatie. Vervolgens kun je over de locatie heen vliegen alsof je een vogel bent!

Beleef de Waterexperience

Bekijk de 13 boegbeelden van de Friese waterwegen- en werken


Zoek & boek

Reisgezelschap

Deze website gebruikt cookies

Deze website maakt gebruik van cookies (Functioneel, Analytisch, Marketing) die noodzakelijk zijn om de website zo goed mogelijk te laten functioneren. Door op accepteren te klikken, geef je aan hiermee akkoord te gaan.

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.

Ontvang tips, inspiratie, de Uitagenda en last minutes van VVV Waterland van Friesland.

Inschrijven