Molens in Friesland

Op bezoek bij houtzaagmolen de rat

De Rat is de enige overgebleven houtzaagmolen van de drie die IJlst ooit rijk was. Een bezoek aan deze houtzaagmolen doet de historie herleven. Ruik de geur van vers gezaagd hout en hoor het gestamp van de zaagramen en het gezoef van de wieken. Een pure beleving van windenergie. Als de wieken draaien, weet je dat er – volledig CO2-neutraal - gewerkt wordt. Grove den, lariks, iep, es, eik en beuk afkomstig van Staatsbosbeheer en plaatselijke handelaren worden hier tot planken in alle gewenste maten verzaagd, na een langdurig bad van één of twee jaar in het voor de molen gelegen water. De Rat verwerkt alleen hout dat op verantwoorde wijze wordt gekapt en waar tevens voor herplanting wordt gezorgd. Je kunt de molen elke zaterdag bezoeken. Van mei tot en met september is de molen ook van woensdag tot en met vrijdag geopend. Als je een rondvaart over de rivier De Geeuw boekt, kun je De Rat vanuit een heel mooi waterperspectief bewonderen.

Tekening van Frans Mars, met als tweede molen van links De Rat op zijn oorspronkelijke standplaats.

Echte Friese tjaskers

Ontwikkeld in Friesland en een van de kleinste windmolens van Nederland zijn de tjaskers. Deze worden in het landschap gebruikt voor het oppompen van water. Door de komst van de metalen windmotor raakten ze in de jaren dertig in verval. Toch zijn er nog twee in Zuidwest Friesland te bewonderen: bij De Zandpoel bij het dorpje Wijckel en bij It Heidenskip, een buurtschap bij Workum. De tjasker It Heidenskip is zelfs de oudste van heel Nederland en komt uit het jaar 1915. De molen kan nog steeds zijn werk doen, maar door de komst van moderne gemalen is deze niet in bedrijf. De tjasker Zandpoel werd geplaatst in 1975 en staat bij De Sânpoel. Dit natuurgebied bestaat uit openwater en rietland en was ooit een meertje.

Amerikaanse molens uit ijlst

Begin 1900 is het bedrijf Bakker IJlst van de gebroeders Tjerk en Gooitsen Bakker in elfstedenstad IJlst opgericht. Zij deden vooral houtbewerking voor boeren, zoals houten stelen voor scheppen en harken. Op een gegeven moment hoorden zij van Amerikaanse windmotors, waardoor ze hun machines konden aandrijven met windkracht. Maar deze handige jongens zagen hierdoor nog meer mogelijkheden. Ze verbouwden deze windmotor voor de bemaling van het polderlandschap in Nederland. Dit werd een groot succes. In heel Nederland zijn meer dan duizend windwatermolens met de naam ‘Record’ of ‘Bakker IJlst’ geplaatst. Allemaal gemaakt in IJlst. Vlakbij in het dorpje Hartwerd bij Bolsward is nog een fraai exemplaar te bewonderen.

Molenparadijs in Zuidwest Friesland

Er zijn heel wat molens te vinden in Waterland van Friesland. Molens die water wegpompen, graan malen of hout zagen. Wie door het landschap fietst of wandelt, ziet ze zeker staan. Enkele zijn te bezoeken. De molenaars vertellen je enthousiast over hun ambacht en de werking van de molen.