Wynenerzjy in Waterland

24 juli 2024 | Redactie VVV Waterland van Friesland

Wynenerzjy

Elk jaar in de Noordelijke bouwvak vindt de traditie van het ‘skûtsjesilen’ op de Friese meren plaats. Een wedstrijd op ‘wynenerzjy’, wat windenergie betekent in het Fries. Niet alleen de strijd tussen deze traditionele vrachtschepen is een beleving, vaak is het hele dorp of de hele stad waar de wedstrijd plaatsvindt al dagenlang in feeststemming. We gaan even terug in de tijd om meer te weten te komen over deze echte Friese traditie.

De vrachtwagens van vroeger

Het skûtsje was jarenlang hét vrachtschip voor de Friese binnenwateren. Vrijwel alle dorpen in Friesland waren via het water bereikbaar. De skûtsjes waren de ‘vrachtwagens’ van toen en de vaarten de snelwegen. Je spreekt het uit als ‘skoetsje’, wat Fries is voor schuitje. De vracht van deze zeilschepen bestond vooral uit turf, aardappelen, suikerbieten, vruchtbare terpaarde, mest of bouwmaterialen. In de roef woonde vaak een heel schippersgezin. Ze gebruikten vaak kleine meubeltjes om alles in de roef te doen passen.

Geen vracht? Dan een wedstrijd!

Was er vroeger geen vracht om te vervoeren? Dan ontstonden er tussen schippers wedstrijden met geldprijzen. Ook werden er wedstrijden georganiseerd door een kastelein of een ‘commissie van liefhebbers’. Zo stond in de Leeuwarder Courant van 12 augustus 1834 deze advertentie:

"Eenige liefhebbers van zeilen te Sneek gedenken aldaar te laten verhardzeilen, op Woensdag 20 Aug. 1834, des namiddags precies te half twee ure: Eene fraaije en net bewerkte Zilveren Zaktabakdoos, door Veerschepen en Snikken van 8 el, 207 streep en daarboven".

Lees meer over het skûtsjesilen

Ontstaan van de SKS en IFKS

Na de Tweede Wereldoorlog is het skûtsjesilen pas echt een begrip geworden. Vrachtvaart met zeilschepen was er bijna niet meer, maar iedereen besefte dat de skûtsjes een varende traditie moesten blijven. In de winter van 1944-1945 nam de Drachtster architect en zeilliefhebber Gerben van Manen daarom het initiatief tot de oprichting van de Sintrale Kommisje Skûtsjesilen (SKS). De wedstrijden werden al snel zo populair dat het SKS een maximumaantal deelnemers moest instellen van veertien. Dit tot ongenoegen van andere skûtsje-eigenaren die ook mee wilden doen aan een wedstrijd en daarom in 1981 de Stichting Iepen Fryske Kampioenskippen Skûtsjesilen (IFKS) in het leven riepen. Zowel de SKS als de IFKS organiseren nog elk jaar door heel Waterland van Friesland wedstrijden, die zowel door inwoners als toeristen druk bezocht worden.

Bekijk de Uitagenda voor actuele wedstrijddata

Skybox

Volg het SKS skûtsjesilen bij Lemmer vanuit de ‘skybox’ van het Ir. D.F. Woudagemaal. Vanuit de panoramazaal heb je perfect zicht op de wedstrijden. Combineer een bezoek aan dit UNESCO Werelderfgoed met het skûtsjesilen, eventueel inclusief een arrangement met een hapje en een drankje. Aanmelden is verplicht.

Bezoek het Woudagemaal

Bekijk het skûtsjesilen vanaf het water

Beschik je niet over een eigen (gehuurde) boot? Dan kun je tijdens de wedstrijden van de IFKS en het SKS ook meevaren op een van de vele rondvaartboten! Deze boten zijn veelal hoger dan een gewoon bootje, waardoor je een prachtig uitzicht over het wedstrijdveld hebt. Daarnaast kun je ondertussen genieten van een hapje en een drankje.

Boek een rondvaart

Ga zelf skûtsjesilen

Samen met een ervaren schipper ga je met een groep skûtsjesilen en ervaar je deze eeuwenoude traditie zelf. Naast een skûtsje kun je ook denken aan varen met een praam of een aak. Stap aan boord, heis de zeilen en geniet van de prachtige Friese wateren!

Bekijk het aanbod

Ontdek meer van de historie

Dompel je in Sneek bij het Fries Scheepvaart Museum onder in de historie van de Friese wateren, waaronder het skûtsjesilen. Want skûtsjes én tjalken waren de vrachtvervoerders van de 19^e eeuw. En wist je dat Friesland vroeger een oorlogsvloot had? En dat de palingvissers uit Heeg in Londen over een eigen aanlegplaats beschikten? Voor kinderen is er een speciaal kindermuseum, dus als je meer wilt weten van de historie van de Friese wateren dan raden we je dit bezoek aan!

Bezoek het Fries Scheepvaart Museum

Iedere zomer kun je gedurende de noordelijke bouwvak vanaf de oevers of vanaf een huur-, rondvaart- of eigen boot genieten van het spektakel van de skûtsje zeilwedstrijden. Traditiegetrouw zeilen eerst de veertien SKS skûtsjes om de eer en het zilveren skûtsje. Dit jaar vindt het SKS Skûtsjesilen plaats van 3 tot en met 16 augustus. Deze wedstrijden starten in Grou en zetten zich vervolgens voort op verschillende locaties in heel Friesland. Meteen daarop volgend, van 17 tot en met 24 augustus, kun je in Zuidwest Friesland genieten van het IFKS Skûtsjesilen. Verdeeld over vier klassen (C, B, A en kleine A) zeilen ruim 60 skûtsjes mee in dit kampioenschap. Deze wedstrijden starten in Hindeloopen, waarna ze verder op de meren van Waterland van Friesland tegen elkaar zullen strijden.