De vergeten watersnood van 1825
-
springtij
De Watersnoodramp van 1953 staat bij iedereen in Nederland nog scherp op het netvlies. De overstromingen in Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Brabant eisten bijna tweeduizend levens en veranderden ons land voorgoed. Maar waarom duurde het tot 1953 voordat we in actie kwamen tegen het water? In 1825 trof een vergelijkbare ramp Nederland, met duizenden slachtoffers en enorme schade. Toch lijkt deze natuurramp uit ons collectieve geheugen verdwenen. Tussen 3 en 5 februari 1825 sloeg het water genadeloos toe, juist in dezelfde winterse omstandigheden als in 1953: storm, springtij en zwakke dijken. Grote delen van Nederland overstroomden, van Friesland en Groningen tot Overijssel en Noord-Holland. Het Zuiderzeegebied werd het zwaarst getroffen, met waterstanden tot wel 3,60 meter hoog. De grootste natuurramp van de negentiende eeuw in Nederland wordt een feit.
Het verhaal dat niet vergeten mag worden
Bedolven onder water
Iedereen kent de watersnoodramp van 1953, maar wist je dat Friesland, Overijssel en Noordwest-Gelderland in 1825 een vergelijkbare ramp hebben meegemaakt? Bijna niemand. Op 3, 4 en 5 februari 2025 is het precies 200 jaar geleden dat een hevige noordwesterstorm en springtij de Zuiderzeedijken in Fryslân en Overijssel deden bezwijken. Met desastreuze gevolgen.
Door dijkdoorbraken bij Lemmer, Nijemirdum, Mirns en tussen Workum en Hindeloopen kwam bijna tweederde van Friesland onder water te staan. Bijna heel Zuidwest-Friesland en het lage midden van de provincie liepen vol, net als delen van de Waddeneilanden. Op sommige plekken bereikte het water een hoogte van wel twee meter.
Enorme schade
In Fryslân vielen ‘slechts’ 17 doden, terwijl in Overijssel meer dan 300 mensen omkwamen. Toch was de schade enorm: talloze huizen en boerderijen werden verwoest, duizenden dieren verdronken en velen werden ziek door vervuild drinkwater. Later stak ook malaria de kop op. Als klap op de vuurpijl bleven de oogsten nog jaren tegenvallen door het zoute water dat de akkers had aangetast.
De reactie op de ramp was vergelijkbaar met die in 1953. Het was zelfs de eerste stormvloed die door heel Nederland werd meegemaakt, van Den Helder tot Gent (België). Overal ontstond een sterk gevoel van saamhorigheid, met spontane inzamelingen van geld, kleding en voedsel. De overheid volgde snel met noodmaatregelen.
Brieven, krantenverslagen en tekeningen
De watersnood van 1825 is bij velen onbekend, ondanks de toenmalige saamhorigheid. Toch vind je in Zuidwest-Friesland nog steeds verhalen en sporen van deze ramp. Het was een van de eerste goed gedocumenteerde rampen in Nederland, vastgelegd in brieven, krantenverslagen, etsen, tekeningen en schilderijen. Deze geven een beeld van de omvang, de plotselinge overstroming, de ontreddering én de discussie over betere zeeweringen. Hoewel iedereen besefte dat het zo niet verder kon, moest er nog een overstroming in Noord-Holland in 1916 plaatsvinden voordat de Zuiderzeewerken werden gestart.
Meer informatie lees je op 1825.frl
Doe mee en vertel het verhaal van 1825
In 2025 brengen musea, verenigingen en inwoners uit Zuidwest-Fryslân de ramp van 1825 weer onder de aandacht. Het startsein wordt gegeven op zondagavond 2 februari, precies 200 jaar na de vooravond van de ramp, met het luiden van zoveel mogelijk kerkklokken in het getroffen gebied. Daarna volgen het hele jaar door diverse activiteiten en evenementen, zoals lezingen door verhalenvertellers en historische wandelingen.
Klokkenstoelen en kerken luiden hun klokken
Meld je klokkenstoel of kerk aan voor het klokluiden op zondag 2 februari om 20.00 uur. Precies 200 jaar na de ramp klinken de klokken in en rond het voormalige overstromingsgebied, zoals toen om te waarschuwen voor het naderende gevaar. Een krachtig eerbetoon aan een vergeten ramp.
Locatie klokluiden aanmelden
Meld jouw activiteit aan
Doe mee op jouw manier! Vertel een spannend verhaal, geef een inspirerende lezing, zet een leuke fietstocht op, organiseer een muziekavond of verzin iets origineels. Werk je liever samen? Trommel je buurt, vereniging of vriendengroep op en maak er iets moois van!
Meld jouw activiteit aan
Friesland en water
-
Podcast Sandfirden
Omdat de watersnood in 1825 dit jaar 200 jaar geleden is en stijgend water nog steeds een actueel probleem is, heeft VVV Waterland van Friesland een interessante podcast gemaakt. In de podcast volg je het verhaal van de ramp in februari 1825 door de ogen van de familie Ykema uit Sandfirden. Het is een bijzondere tijdreis die je kunt combineren met een bezoek aan Sandfirden en het kerkje dat toen levens heeft gered.
-
De Friese meren
In Zuidwest Friesland vind je talloze meren, zoals het Sneekermeer, de Fluessen en het Tjeukemeer. Deze meren zijn al eeuwen geleden ontstaan, vooral door veenafgravingen en natuurlijke waterstromen. Hoewel ze niets met de watersnood van 1825 te maken hebben, blijft één ding altijd hetzelfde: Friesland en water zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
-
Verhaallijn Stromen
In de verhaallijn Stromen ontdek je de 13 watericonen van Friesland. Deze waterwerken en -routes vertellen het verhaal van Zuidwest Friesland. Waar mens en water samenleven, de natuur zich vormt en de cultuur is ontstaan. Ontdek en ervaar zelf hoe deze unieke wisselwerking het bijzondere waterlandschap van Zuidwest Friesland heeft gecreëerd.