Waterbeleefroute: Waterkronieken

Beschrijving

1

Ir. D.F. Woudagemaal

UNESCO Werelderfgoed Woudagemaal, Magistrale beleving van stoom, architectuur en water. Het Woudagemaal in Lemmer is het grootste nog functionerende stoomgemaal ter wereld.

Ir. D.F. Woudagemaal

Startpunt: Woudagemaal
Adres: Gemaalweg 1, 8531 PS Lemmer

De route start bij het Woudagemaal. Hier maken we kennis met de Hindeloopse schipper Auke Wybesz, waar hij verteld over het historische Woudagemaal.

Bekijk de video

Bekijk archiefbeelden

Tussenstop 1: Oudemirdumerklif
Adres: 8567HP, De Fryske Marren

Het zes meter hoge Oudemirdumerklif is een bijzonder verschijnsel in Nederland. Tot 1932 sloegen de golven van de Zuiderzee tegen het klif, later werd dit het IJsselmeer. Het Oudermirdumerklif is een restant van een gletsjertong uit de Saale-ijstijd. We hebben het dan over 200.000 tot 130.000 jaar geleden. Toen ontstonden stuwwallen van keien, grind, zand en leem, oftewel keileem, met dit klif als gevolg. De afkalving, het in elkaar zakken van de oevers, stopte na de aanleg van de afsluitdijk in 1932, waardoor het water zoeter werd en er begroeiing op de kliffen en het strand ontstond. Vanwege het zout dat in de grond achterbleef vind je er tot op de dag van vandaag zoutminnende planten. Op het klif wonen dassen die hun burchten in de klifwand graven en daar hun jongen opvoeden. In het Informatiecentrum Mar en Klif leer je alles over dit oude kustgebied. Je ontdekt hier de geschiedenis en natuur van het Nationaal Landschap Zuidwest Friesland: de IJsselmeerkust, het kleigebied, het veen- en merengebied en de stuwwallen van Gaasterland. Ben je lekker uitgewaaid? Kijk dan ook even bij het informatiecentrum, het volgende punt op onze route.

Tussenstop 2: Roode Klif en de Slag bij Warns
Adres: Reaklif, Skarl, 8721 Warns

Na de Oudemirdumerklif nu de Roode Klif bij Warns. Hier vertelt Auke over de Slag bij Warns.

Bekijk de video

Tussenstop 3: J.L. Hooglandgemaal
Adres: Stadsfenne 31, 8715 JM Stavoren 

Met in- en uitlaatsluizen bij de Waddenzee en het IJsselmeer en met duizenden stuwen en poldergemalen houdt Wetterskip Fryslân het water in Fryslân en het Groninger Westerkwartier op het juiste peil. Zo probeert het waterschap droogte en wateroverlast te voorkomen en is er voldoende water voor landbouw en natuur. Ook baggert Wetterskip Fryslân de sloten en vaarten. Zodat het water goed kan doorstromen. Het Hooglandgemaal is Stavoren is het belangrijkste gemaal voor het waterpeil in het beheergebied van het waterschap.Het Hooglandgemaal zorgt ervoor dat het waterniveau op ongeveer een halve meter onder NAP blijft. Ingenieur D.F. Wouda had al eerder geadviseerd om twee stoomgemalen te bouwen. In Lemmer en Stavoren. Aanvankelijk werd alleen het Woudagemaal gebouwd en is er in Stavoren nooit een stoomgemaal gekomen. Toen in 1965 door een hevige overstroming zo’n 100.000 hectare land blank kwam te staan, was de noodzaak van het Hooglandgemaal wel duidelijk. Het gemaal is in 2011 volledig gereviseerd en geautomatiseerd, zodat het een nog hogere capaciteit heeft en vanuit Leeuwarden is aan te sturen. Ook is het gemaal visvriendelijk. Als het gemaal aan staat, gaan de meegevoerde vissen ongeschonden van de Friese binnenwateren door het gemaal naar het IJsselmeer. Ze zwemmen met de stroom mee door grote kokers.

Tussenstop 4: Vrouwtje van Stavoren
Adres: Noord 16, 8715 HR Stavoren

Van levendige handelsstad in de middeleeuwen naar een rustig kustplaatsje: de sage van het Vrouwtje van Stavoren staat symbool voor de neergang van Stavoren.

Bekijk de video

Tussenstop 5: Visfontein Stavoren - 11Fountains
Adres: Stationsweg 1-7, 8715 ES Stavoren

In 2018 zijn de elf Friese steden door 11 fonteinen met elkaar verbonden, 11Fountains heet het prestigieuze project. Elf internationale topkunstenaars zijn geselecteerd om een fontein te ontwerpen, passend bij de historie van de stad. Zo ook in Stavoren. De keus viel op de Amerikaanse kunstenaar Mark Dion. Zoals Auke al vertelde, was handel een belangrijke inkomstenbron voor Stavoren, maar de visserij deed ook een flinke duit in het zakje. De visvangst en handel zijn verankerd in de geschiedenis van de stad. Marc Dion heeft zich daarin verdiept en ook de lokale bevolking werd betrokken bij het ontstaan van het waterkunstwerk. Bij het zien van Stavoren dacht Marc meteen aan visserij, ook omdat hij zelf uit havenstad New Bedford komt, bekend van de sage Moby Dick. Groot, kleurrijk en een tikkeltje apart. Maar het kunstwerk is niet alleen om naar te kijken, het gaat ook om interactie en verwondering. Daarom kun je ook de mond van de vis binnenlopen. Daar vind je verhalen over Stavoren.

Tussenstop 6: Molkwerum
Adres: Tsjerkestrjitte 2, 8722 Molkwerum

Molkwerum staat bekend als 'het Friese Doolhof'. Auke legt uit waarom.

Bekijk de video

Tussenstop 7: Schaatsmuseum Hindeloopen
Adres: Kleine Weide 1, 8713 KZ Hindeloopen

Hindeloopen heeft altijd aan het water gelegen. De vaarwegen waren in vroeger eeuwen belangrijke verkeersaders. In Hindeloopen konden geen grote zeeschepen afmeren, daarom lagen de Hindelooper fluitschepen in de haven van Amsterdam. De Hindeloopers verscheepten vooral hout vanaf de Oostzee. Hierdoor kende het Zuiderzeestadje in de 18e eeuw een welvarende periode. Meer daarover lees je in Museum Hindeloopen. Daar is ook een expositie over de Hindeloper schipper Auke Wiebesz, geen onbekende voor jullie. Per schip of op de schaats, de Friezen vonden altijd hun weg over het water. Uit archeologische vondsten is gebleken dat er al in de oertijd werd geschaatst. Zo’n oerschaats vind je ook in het Schaatsmuseum. Weer of geen weer ieder jaar laait de ‘Elfstedenkoorts’ weer op, maar de kans dat hij ooit nog wordt verreden lijkt wel steeds kleiner te worden. De eerste Elfstedentocht werd in 1909 geschaatst en de laatste editie in 1997. Toch is de heroïsche, 200 kilometer lange ‘Tocht ter Tochten’ nog maar 15 keer verreden. Het Schaatsmuseum in Hindeloopen is volledig gewijd aan de schaatssport en de Elfstedentocht in het bijzonder. Het museum begon in 1983 op een zolderkamertje, maar heeft inmiddels de grootste collectie schaatsen en sleeën ter wereld. De Elfstedenzaal beschrijft de tocht van 1909 tot heden, met voor elke winnaar een eigen vitrine. Natuurlijk ontbreken de schaatsen van W.A.van Buren, alias Koning Willem Alexander, niet. Het meest bijzondere museumstuk is de afgevroren teen op sterk water. Hij was van Tinus Udding die de tocht van 1963 wel uitreed, maar dat wel moest bekopen met zijn grote teen.

Bekijk archiefbeelden

Tussenstop 8: Scheepstimmerwerf De Hoop
Adres: Séburch 7, 8711EE Workum

Auke heeft wat te bekennen, maar voordat hij dat doet vertelt hij eerst over Scheepstimmerwerf De Hoop.

Bekijk de video

Eindpunt: Bezoekerscentrum Mar en Klif
Adres: De Brink 4, 8567 JD Oudemirdum

Benieuwd naar de geschiedenis van Zuidwest-Fryslân? Wil je tevens te weten komen welke dieren hier allemaal leven? Dit en meer wordt haarfijn uitgelegd in de vaste tentoonstelling van bezoekerscentrum Mar en Klif. Volwassenen maken kennis met de geschiedenis van het gebied, terwijl de kinderen de hele middag zoet zijn met de vele doe-activiteiten. Naast de vaste tentoonstellingen zijn er vele wisselexposities die verder ingaan op de natuur, geschiedenis en cultuur van het gebied.

9

Bezoekerscentrum Mar en Klif

Ontdek Nationaal landschap Zuidwest-Fryslân, start bij bezoekerscentrum Mar en Klif in Oudemirdum.

Bezoekerscentrum Mar en Klif