Wout Zijlstra neemt je mee naar het Houtmuseum in IJlst

26 september 2024 | Wout Zijlstra

Wout Zijlstra

Wout Zijlstra (Wolsum, 1964) woonde van zijn vierde tot zijn twaalfde jaar in Elfstedenstad IJlst. Hij is van beroep keurmeester, krachtsporter en organisator van Highland Games. Als slagerszoon was hij gewend aan zwaar werk en groeide hij uit tot een boom van een kerel. Na deelname aan een ‘Sterkste Man van Friesland’ wedstrijd raakte hij in de ban van de krachtsport en voegde hij zich bij de Sterkste Man wereldtop.

“Ik heb wat met hout. In de Highland Games staan hout, steen en water centraal, zodat het niet echt verrassend is dat het Houtmuseum in IJlst mijn persoonlijke favoriet is. Zeg nou zelf, kun je je een mooiere tandem voorstellen dan Houtzaagmolen De Rat en het daar tegenover gelegen Houtmuseum en Werkplaats? Beide gelegen aan de Geeuw, gescheiden door een intiem insteekhaventje. In Houtzaagmolen De Rat klotst de historie tegen de – houten - drempels; de gebinten van de molen zijn al in de 19e eeuw als bouwpakket uit Zaandam aangevoerd.”

Nooitgedagt

“IJlst ademt hout. Naast de houtzaagmolen – het cultuur-historische boegbeeld van ‘Houtstad IJlst’ - staat sinds 21 april 2018 het Houtmuseum en Werkplaats, een opmerkelijk gebouw dat het vakmanschap en de relevantie van het werken met hout wil benadrukken. Dat gebeurt onder meer dankzij de uitgebreide collectie van Nooitgedagt IJlst, die een prominente plaats in het Houtmuseum heeft gekregen. Nooitgedagt was meer dan een eeuw lang de grootste schaatsenmaker van IJlst en waarschijnlijk ook van Nederland en dankt daar grotendeels zijn naamsbekendheid aan. Op zich vreemd, want de schaatsen waren slechts een bijproduct. De belangrijkste producten van Nooitgedagt waren gereedschappen als beitels en schaven. Er zijn nog steeds houtbewerkers die hun ‘Nooitgedagtjes’ koesteren als kostbare schatten.”

Niet alleen bekijken, maar ook beleven

“Bezoekers stappen na binnenkomst terug in de tijd. Een gedetailleerde maquette toont IJlst in 1664, een stadje omgeven en geïsoleerd door water. Vanaf de 16de eeuw legden ondernemers in de stad zich toe op houthandel. Er werden schepen gebouwd om handel te drijven, houthandelaren haalden hout uit Duitsland, Polen, de Baltische staten en Rusland. De meeste woningen en kerken uit die tijd werden opgetrokken uit hout uit het Oosten. Nooitgedagt begon in 1865 met het maken van gereedschap, schaatsen en speelgoed. In het museum zijn tal van souvenirs uit die periode te bekijken.

Het mooie van het Houtmuseum vind ik dat zowel jong als oud niet alleen de historie van IJlst Houtstad kunnen bekijken, maar ook zelf aan de slag kunnen. Zo vinden er een paar keer per jaar de zogeheten ‘Houtmeester’-activiteiten plaats - steevast uitverkocht - waarbij ervaren houtbewerkers, timmerlieden, meubelmakers, houtdraaiers, en houtdeskundigen, tips en adviezen geven, die geïnteresseerden zelf thuis toe kunnen passen. Zoals bijvoorbeeld speciale houtverbindingen, gebruik van elektrisch gereedschap, het herkennen van het juiste hout voor een project en ‘do’s en don’ts’ in houtbewerking.”

Zaagraammachine

“Blikvanger van het museum is de voormalige zaagraammachine van de firma Oppedijk, die tot 1990 een belangrijke rol speelde in de stad. Aanvankelijk werd de machine door stoom aangedreven, later door middel van een elektromotor. Deze machine stond op een boerenerf een uitzichtloos lot te wachten, namelijk als oud ijzer op de schroothoop, maar werd door een aantal liefhebbers gered van de sloop en voor het museum in zijn oorspronkelijke staat hersteld. Op bijzondere dagen komt dit tonnen wegende ‘monster’ nog in actie, op stoom en trilt IJlst op zijn grondvesten.

Naast de vele tentoongestelde voorwerpen valt er in het museum voldoende te doen. Er is een kleine werkplaats, alsmede een filmzaal en een vergaderzaal, waar de IJlsters ook voor niet hout gerelateerde onderwerpen dankbaar gebruik van maken.”

Viking Games

“Ik kan wat hout betreft mijn hart ophalen in het Houtmuseum. Er zijn altijd vrijwilligers aanwezig die over een schat aan kennis beschikken, die mooie anekdotes kunnen vertellen over Nooitgedagt, over houthandel Oppedijk, over houtbewerkingstechnieken of over de restauraties aan de houtzaagmolen. Maar ik moet toegeven dat ik ondanks mijn liefde voor hout en oude houtbewerkingstechnieken wel teruggrijp op moderne middelen wanneer er sprake is van tijdsdruk. Als ik een zes meter lange boomstam heb, die tijdens de Viking Games in IJlst gebruikt gaat worden voor het ‘Fries Kampioenschap Boomstam Sjouwen’, dan zaag ik met een kettingzaag de dikkere takken eraf.