10x Weidevogels spotten in Friesland

4 april 2024 | Redactie VVV Waterland van Friesland

greidefûgels

‘Wolkom in Fryslân’, oftewel: welkom in Friesland; hét land van de weidevogels. Of zoals we in Friesland zeggen: greidefûgels. Als vogelliefhebber kom je in het weidse landschap van Waterland van Friesland echt aan je trekken. Je moet er wel even voor gaan zitten en goed kijken en luisteren. Trek daarom je vogelaarsoutfit maar aan, pak je verrekijker en telelens erbij, vergeet je thermosfles met thee of koffie niet en smeer wat extra ‘stikken bôle’ (boterhammen). Je bent hier in Zuidwest Friesland namelijk heel wat mooie uren zoet. We vertellen je meer over welke weidevogels je kunt ontdekken én hoe je ze herkent.

1/ Grutto

‘Skries’, zo noemen wij in Friesland de grutto. Deze vogel herken je aan zijn lange snavel en karakteristieke roep. De grutto is een bekende verschijning in de Friese weilanden. Als deze weidevogel voorbijvliegt, let dan op de kenmerkende lange poten en de witte streep boven zijn oog. Luister ook naar het geluid van de grutto. Dat klinkt als een opvallend ‘grutto-grutto’ of ‘grwiet-grwiet’. Deze roep hoor je vaak als ze over de weilanden vliegen, of op zoek zijn naar voedsel.

2/ Tureluur

De tureluur is een andere weidevogel die veel voorkomt in Friesland. ‘Tsjirk’ zeggen we in het Fries. De tureluur is een middelgrote vogel die opvalt door zijn slanke voorkomen en oranje poten. Je ziet deze weidevogel vaak foerageren in de modderige weilanden. Weet je niet zeker of je de tureluur voor je hebt? Wacht dan tot hij zijn opvallende roep laat horen, die klinkt als de naam ‘tureluur’. Je kunt hem dus bijna niet missen.

3/ Scholekster

De ‘strânljip’ hoor je meestal eerder dan dat je hem ziet. De scholekster heeft namelijk een zeer scherpe en opvallende alarmroep, die hij niet alleen gebruikt om te alarmeren, maar ook om te laten weten dat hij er is. Verder herken je deze weidevogel aan zijn zwart-witte verenkleed en lange rode snavel. Je ziet de scholekster meestal scharrelen langs de waterkant en in de weilanden.

4/ Kievit

Een iconische weidevogel in Friesland is de ‘ljip’, de kievit. Je herkent deze vogel onmiddellijk aan zijn opvallende kuif en zwart-witte verenkleed. Wanneer je deze weidevogel ziet vliegen, zie je wat een ware luchtacrobaat hij is. De kievit gaat alle kanten op, duikt en schiet van links naar rechts. Het geluid waar je hem aan herkent, klinkt als ‘kie-wiet’. Ook deze vogel roept een soort van zijn eigen naam dus.

5/ wulp

‘Wylp’ is de Friese naam voor wulp. Ook deze vogel komt in onze weilanden en moerassen voor. Wulpen zijn grote vogels met lange poten en een lange nek. Ze zien er imposant uit, zeker als ze staan te foerageren. Deze weidevogel herken je aan zijn opvallende lange, gebogen snavel die hem onderscheidt van andere vogels. De wulp heeft een bruin verenkleed, de buik en borst zijn lichter van kleur. Tijdens de vlucht zijn de vleugels opvallend gestreept. Het geluid waar je op moet letten? ‘Wu-lu-lu-lu’ of ‘Kleeew’.

6/ Kluut

De elegante kluut verschijnt vast en zeker ook voor je lens in Friesland. Deze vogel herken je aan zijn opvallende lange, rechte snavel. De kluut heeft een zwart-wit verenkleed, met zwarte vlekken op de kop en nek. Tijdens de vlucht zijn de vleugels opvallend zwart-wit gestreept. Het geluid dat hij maakt klinkt als een scherpe ‘tjilp-tjilp’ of ‘kliep-kliep’.

7/ Watersnip

De watersnip is nogal schuw van aard. Ze zijn meester in het zich verstoppen en kunnen daardoor zeer moeilijk te spotten zijn. Maar wees geduldig, dan kom je er vast een tegen. Je vindt de watersnip in natte weilanden en langs waterrijke gebieden. Watersnippen zijn middelgrote vogels met een bruin gevlekt verenkleed. Helaas camoufleert dat hen goed tussen het riet en de modderige oevers. Je moet dus goed kijken. Het is ook vaak makkelijker om ze te horen dan ze te zien. Tijdens de baltsvlucht maken ze indrukwekkende zigzagbewegingen door de lucht. Ze produceren dan een karakteristiek ‘tsip-tsip’-geluid.

8/ Slobeend

De slobeend herken je onmiddellijk aan zijn snavel. Die heeft een unieke vorm die breder is aan de punt dan aan de basis, waardoor het lijkt op een lepel. De snavel van het mannetje en het vrouwtje kunnen verschillen in grootte en vorm. De snavel heeft de perfecte vorm om bij het zoeken naar eten modder en water te zeven. Het mannetje heeft verder een opvallend verenkleed en een prachtige kastanjebruine kop, witte borst en grijze zijflank. Het vrouwtje is minder opvallend gekleurd; zij heeft een bruin gestreept verenkleed. Het karakteristiek geluid van de slobeend is een zacht gesnater dat lijkt op ‘kwek-kwek’.

9/ graspieper

De graspieper is een kleine, slanke zangvogel die voornamelijk voorkomt in open weilanden en moerassen. Je herkent deze vogel aan zijn gestreepte bruine verenkleed, vaak met een lichte, gestreepte borst en buik. Een opvallend kenmerk van de graspieper is zijn gedrag tijdens de vlucht. Het vogeltje maakt op- en neergaande vluchten, waarbij hij zingt als hij stijgt, en dan weer plotseling daalt met gespreide vleugels. Het geluid dat ze maken, is een soort melodieus gezoem dat klinkt als ‘tsiep-tsiep’.

10/ Kemphaan

‘Hoants’ is het Friese woord voor kemphaan. Deze vogels staan bekend om hun baltsrituelen tijdens het broedseizoen. Het mannetje probeert dan indruk te maken op het vrouwtje door complexe, acrobatische vliegshows te houden. Dat wil je gewoon zien! Kemphanen zijn het hele jaar in onze provincie te zien, maar de hoogte aantallen vind je in maart, april en in juli. De mannetjes hebben een prachtig verenkleed met een opvallende combinatie van zwarte, witte en kastanjebruine kleuren. De vrouwtjes zijn iets bescheidener met een kostuum van bruine veren. Behalve om hun opvallende uiterlijk en gedrag staan de kemphanen ook bekend om hun kenmerkende roep. Die klinkt als ‘kluut kluut’. Als je dat hoort dus niet denken dat het de kluut is, het is echt de kemphaan! De kluut maakt een ander geluid, zoals we al vertelden.

De belangrijkste vraag is natuurlijk waar je deze mooie weidevogels in Zuidwest Friesland nu precies vindt. Het antwoord is simpel: we hebben in Friesland zoveel weilanden en moerasgebieden dat je op heel veel plekken kans hebt om de vogels te ontdekken. De ‘Bocht van Molkwar’ lichten we er even uit. Dit is een natuurgebied van it Fryske Gea bij het dorp Molkwerum. Dit is een waar ‘fûgelparadys’ (vogelparadijs). Ook de rest van de IJsselmeerkust en naastgelegen weilanden, de bossen in Gaasterland en de plas-drasgebieden in De Greidhoek zijn perfecte plekken om deze vogels te spotten. Neem je afvinklijstje maar mee, want je gaat ze allemaal zien! Dat weten we zeker.

In de Greidhoek vind je het gebied Skrins, de bodem van een oude zee. Hier is een waar vogelparadijs boven water gekomen. Terwijl elders de weidevogelpopulatie hard achteruit gaat, is hier een positiever geluid te horen. Namelijk van de kievit, tureluur en grutto. Die broeden hier in grote getale. Ook is er een kleine kolonie visdiefjes en kluten op de Skrins, zelfs baltsende kemphanen laten zich hier zien. Neem een thermoskan en een verrekijker mee en ontdek in de podcast meer over dit prachtige gebied en kijk je ogen uit vanuit de vogelkijkhut.