Stinzenflora

24 maart 2025 | Redactie VVV Waterland van Friesland

Maitiidsskatten

Zodra de winter zijn grip verliest, barst de natuur ook los op de historische landgoederen en oude buitenplaatsen van Friesland. Hier, op plekken waar ooit adellijke families woonden, bloeien elk voorjaar de stinzenplanten. Wij noemen ze ook graag ‘maitiidsskatten’, oftewel voorjaarsschatten. Ooit zijn ze in opdracht van adellijke families aangeplant en hebben zich sindsdien in het landschap geworteld. Schatten uit het verleden, die naar boven komen als kleurrijke tapijten in het heden.

Historie van stinzenflora

Vanaf de middeleeuwen werden exotische bolgewassen uit Zuid- en Midden-Europa geïmporteerd. Deze planten werden vooral in de 18e en 19e eeuw, onder invloed van de Engelse landschapsstijl, geplant rondom stinzen, staten en buitenplaatsen. Hier ligt dan ook de oorsprong van de naam. De term stinzenplanten werd waarschijnlijk voor het eerst gebruikt door de heemkundige Jacob Botke in 1932, geïnspireerd door de lokale benaming ‘stinsblomkes’ voor het Haarlems klokkenspel rondom de Schierstins in Feanwâlden.

Van sneeuwklokje tot vingerhelmbloem

Het sneeuwklokje en de bonte krokus zijn ongetwijfeld de bekendste soorten, maar wist je dat er in totaal wel 18 verschillende soorten stinzenplanten te ontdekken zijn? Ze dragen vaak tot de verbeelding sprekende namen, zoals adderwortel, gevlekt longkruid en vingerhelmbloem. Dankzij hun vermogen om zich te vermeerderen en te verwilderen, keren deze planten - bij goed beheer - elk voorjaar in grotere aantallen terug. Zo wordt hun kleurenpracht steeds indrukwekkender.

Park Jongemastate als stinzenflora-spot

Park Jongemastate bij Raerd is een unieke stinzenflora-spot in Waterland van Friesland. Na vier jaar zorgvuldig herstel is het park in februari 2025 heropend en klaar om herontdekt te worden. In het vroege voorjaar bedekt een tapijt van sneeuwklokjes en winterakonieten de bodem van het park. Daarna volgen onder andere het lenteklokje, holwortel, gevlekt longkruid, vingerhelmbloem, bostulp en keizerskroon. Nieuw in het park zijn de bankjes met de Friese naam en de kleur van de stinzenplanten die hier te vinden zijn. Deze bankjes zijn een ontwerp van architect Nynke-Rixt Jukema.

Holwortel

De holwortel heeft prachtige roze en witte bloemtrossen en bloeit in maart en april. De knol van de holwortel wordt al minstens 1200 jaar gebruikt als een effectief middel tegen pijn en krampen.

Vingerhelmbloem

De vingerhelmbloem heeft zacht lila roze bloemen en wordt ook wel ‘vogeltje-op-een-kruk’ genoemd. De kleine groene blaadjes zijn mooi ingesneden alsof het vingertjes zijn. Bloeitijd is maart en april.

Gele anemoon

In april en mei komt de gele anemoon boven de grond. Het is een vrij zeldzame bloeier, want ze zijn kwetsbaar tussen andere snel uitdijende planten of een dichte hoge grasmat.

Daslook

Daslook is een opvallende bodembedekker met witte bloemetjes en een sterke knoflookgeur. Vormt in april en mei een witte bloemenzee.

Bostulp

In april en mei schitteren de gele bloemknoppen van de bostulp in de zon als kleine sterren. Deze bijzondere voorjaarsbloeier wordt dan ook niet voor niets de koningin van de stinzenplanten genoemd.

Haarlems klokkenspel

Haarlems klokkenspel is een zeldzame laatbloeiende stinzenplant (april/mei) met opvallende, gevulde witte bloemen die samen een helder wit tapijt vormen.

Stinzenplantenmonitor wijst de weg

Wil je weten waar de vingerhelmbloem bloeit of wanneer de bostulp op z’n mooist is? Raadpleeg dan de Stinzenplantenmonitor. Dit online overzicht wordt wekelijks bijgewerkt en geeft actuele informatie over de bloeistadia op diverse staten en stinzen in Friesland. Denk aan locaties zoals Park Jongemastate, Epema State bij IJsbrechtum en Martenastate bij Koarnjum, plus nog tien andere bijzondere plekken. Zo weet je precies waar je moet zijn om jouw favoriete stinzenplant te bewonderen. Daarnaast biedt de Stinzenplantenmonitor veel achtergrondinformatie over stinzenflora.

Bekijk alle informatie over de stinzenflora

Natuurbeschermingsorganisatie It Fryske Gea organiseert in het voorjaar diverse excursies waarbij je onder begeleiding van een gids meer leert over stinzenflora. Een uitgelezen kans voor wie de verhalen achter deze bloemenpracht wil ontdekken of wie deze op de foto wil vereeuwigen.