Rinne yn Frijheid: In de voetsporen van onderduikers

17 februari 2025 | Redactie VVV Waterland van Friesland

Frijheid

Aan de oevers van het Tjeukemeer, ligt het Friese dorp Echten. Hier start de wandelroute 'Rinne yn Frijheid', een tocht die je meeneemt door de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Deze route voert langs paden die destijds onderduikers een veilige haven boden en brengt je langs markante plekken zoals de Laurenskerk en het beeld 'Het kind is er nog'. Dit monument is opgericht door Loek Groenteman, die als Joodse jongen tijdens de oorlog ondergedoken zat bij het echtpaar Visser in Echten. Tijdens de wandeling ervaar je de verhalen van moed en verzet die deze omgeving hebben gevormd. Een bijzondere manier om stil te staan bij het verleden en de vrijheid die we vandaag de dag kennen te waarderen.

Gedenkzuil bij de Laurenskerk

Je start de wandeling bij de Laurenskerk in Echten, aan de Hoofdweg 30. Op het kerkhof wandel je naar de gedenkzuil, een ingetogen maar krachtige herinnering aan de oorlogsslachtoffers van 1940-1945. Hier, tussen de eeuwenoude graven, voel je de stilte van het verleden en sta je stil bij de verhalen van moed en verlies. Laat de geschiedenis met je mee wandelen terwijl je terugkeert naar de Hoofdweg en links afslaat. Al snel passeer je Restaurant De Fûke, een naam die een diepere betekenis draagt. Dit restaurant is vernoemd naar de Friese oorlogsfilm De Fûke (2000), een aangrijpend verhaal over keuzes, verzet en onvermijdelijke gevolgen in tijden van oorlog. Elke stap op deze route brengt je dichter bij het verleden, een reis door herinneringen, verteld door het landschap zelf.

Monument 'Het kind is er nog'

Vervolgens wandel je verder naar het monument 'Het kind is er nog'. Dit bijzondere beeld is opgericht op initiatief van Loek Groenteman uit Amsterdam, als eerbetoon aan de inwoners van Oosterzee, Echten, Echtenerbrug, Delfstrahuizen en Bantega. In de donkere jaren van de oorlog namen zij een groot risico door Joodse kinderen in huis te nemen en hen zo een kans op overleven te geven. Loek zelf zat twee jaar ondergedoken bij een familie in Echten, aan de Middenvaart.

Jarenlang zweeg Loek over zijn onderduikperiode. De herinneringen waren te zwaar, hij wilde zijn kinderen niet belasten met de pijn van het verleden. Pas in 2002, bij de begrafenis van Cees Bangma, een arbeider die hem in de eerste maanden van zijn onderduiken hielp, besefte hij hoe veel geluk hij had gehad. Hij dacht aan de moed van zijn onderduikouders, die hun eigen leven op het spel zetten om hem te beschermen. Uit diepe dankbaarheid liet hij het monument ‘Het kind is er nog’ ontwerpen, ter ere van de mensen die hem en zoveel anderen redden. Het beeldje, dat je vindt bij de brug over de Middenvaart in Echten, draagt een naam met een bijzondere betekenis. Het verwijst naar het moment dat Joop en Stella Groenteman, de ouders van Loek, na de bevrijding te horen kregen dat hun zoon nog leefde.

Sta even stil bij dit monument en laat de kracht van dit verhaal op je inwerken. Dit beeld herinnert ons eraan dat één daad van moed een leven kan redden en dat de invloed van die daden nog altijd voelbaar is.

Lees het verhaal over Loek Groenteman

“ Het Jeruzalem van het Noorden ”

Moedige dorpsbewoners

Sla linksaf naar de Middenvaart en bij het bruggetje rechtsaf de Commissiepôlle op. Hier, diep verscholen in het Friese landschap, vond Loek Groenteman in juni 1944 onderdak bij Siemen en Hielkje Visser. Hun huis, bereikbaar via een smal pad, bood bescherming, maar het gevaar bleef. Loek kon niet naar school en moest soms vluchten het weiland in of zich onder de vloer verstoppen. Loek is gelukkig bij oom Siemen en tante Hielkje en zal daar de rest van de oorlog blijven wonen. Loek was niet het enige Joodse kind die in deze regio ondergedoken zat. In Echten en Oosterzee vonden tientallen Joodse vluchtelingen een schuilplaats. De regio werd het ‘Jeruzalem van het Noorden’ genoemd, dankzij de moeilijk toegankelijke paadjes en de moedige dorpsbewoners die met gevaar voor eigen leven onderdak boden.

Het huisje van Loek bevindt zich op privéterrein en is niet toegankelijk, maar vanaf de Commissiepôlle zie je de huisjes langs de Middenvaart. Wandel verder en laat de geschiedenis tot leven komen.

Lodo van Hamel

Sla bij de Hoofdweg rechtsaf en wandel tot het Meerpad. Steek over, ga linksaf, en volg het Lodo van Hamelpad, vernoemd naar deze verzetsheld. Als luitenant ter zee hielp Van Hamel in 1940 bij de evacuatie van het Britse leger uit Duinkerken. Later werd hij door de Nederlandse regering in Londen naar bezet Nederland gestuurd om als geheim agent een spionagegroep op te zetten. Vanuit Den Haag slaagde hij hierin, maar door een slecht vervalst paspoort moest hij terug naar Engeland. In oktober 1940 zou een watervliegtuig van de Nederlandse Marine hem en vier anderen oppikken op het Tjeukemeer, maar door slecht weer mislukte de reddingsactie. Een argwanende boerin waarschuwde de politie, die hen uitleverde aan de Duitsers. Na wekenlange ondervragingen werd Van Hamel ter dood veroordeeld en op 16 juni 1941 gefusilleerd.

Langs het Tjeukemeer tussen Echtenerbrug en Oosterzee-Buren herinnert het Lodo van Hamelpad aan zijn moed. Gedenktekens bij beide dorpen vertellen zijn verhaal. Terwijl je wandelt, sta je stil bij zijn opoffering voor de vrijheid.

Een wandeling met indruk

Je vervolgt de route. Bij de haven sla je rechtsaf en volg je het pad langs het water. Onderweg passeer je galerie ‘Het Gemaal’, een plek waar kunst en geschiedenis samenkomen. Hier sla je opnieuw rechtsaf en wandel je terug naar het eindpunt: de Laurenskerk in Echten. Terwijl je de kerk nadert, laat de wandeling haar indruk achter. Een reis door een landschap vol verborgen verhalen, moed en herinnering.

Ben je geïnspireerd door de verhalen van moed, onderduik en verzet? Beleef de geschiedenis zelf en ontdek de verborgen verhalen van Echten en omgeving. De route ‘Rinne yn Frijheid’ neemt je mee langs indrukwekkende plekken waar het verleden nog voelbaar is. Trek je wandelschoenen aan, volg de paden van het verleden en ervaar de stilte en betekenis van deze historische plekken.