De natuur in met een gratis privé gids

12 april 2023 | Wiepkje Hoekstra

Als trotse inwoner van Nationaal Landschap Zuidwest Fryslân heb ik een paar jaar geleden de cursus ‘Ambassadeur van het Nationaal Landschap’ gevolgd. Inmiddels dragen al meer dan 300 mensen in Zuidwest Friesland deze titel. Een aantal daarvan zet zich in als gids. Deze ‘local guides’ zijn te boeken voor een gratis excursie. Mijn nieuwsgierigheid is gewekt!

Echte 'Gaasterlandofiel'

Op www.nationaallandschap.frl heb ik een gids gekozen. Het aanbod is heel divers: van een wandeling door natuurgebied de Wolvetinte tot een boswandeling rond Landgoed Kippenburg. Mijn interesse wordt gewekt door ambassadeur Fêdde Bergsma die in het Gaasterlandse natuurgebied Slauerhoff rondleidingen verzorgt. Als echte ‘gaasterlandofiel’ (ús beppe Wiep komt uit Harich, dankzij haar ben ik behept met het virus), kom ik regelmatig in deze streek, maar Slauerhoff ken ik alleen van mijn studententijd in Leeuwarden.

Paleisje tussen het groen

Op een mooie zondagmiddag staan Yfke en ik voor de deur van een woonboerderij aan de Rûchhústerwei vlakbij Ruigahuizen. Alleen al de weg ernaartoe was een zaligheid. Een vrolijke Fêdde opent de deur en laat ons binnen in zijn paleisje tussen het groen. Na een werkzaam leven in Amsterdam kochten hij en zijn vrouw Gerda twintig jaar geleden een bouwval in Gaasterland om op te knappen teneinde zich hier definitief te vestigen. Tegenover hun huis konden ze een weiland ter grootte van een hectare kopen, wat ze omtoverden tot hun eigen natuurgebied: het Slauerhoff natuurterrein, vernoemd naar Fêdde zijn favoriete dichter. Nu is het opengesteld voor publiek. Zolang je geen loslopende hond, lawaaiige radio, bromfiets of brandende sigaret meeneemt ben je van harte welkom. Mijn hond Yfke mag mee, aan een lijntje wel te verstaan!

De kunst van het nietsdoen

Dit natuurterrein wordt tweemaal per jaar gemaaid en het hooi wordt gebruikt door de buurman. Verder moet je volgens Fêdde vooral de kunst van het nietsdoen verstaan: de grond wordt niet bemest, maar bewust schraal gehouden. Zo maken planten die van voedselarme grond houden een kans. En met succes, inmiddels zijn er door het IVN zo’n tachtig bloeiende soorten op deze hectare geteld! Hier groeit nu bijvoorbeeld de kleine ratelaar, een plant die parasitair groeit op grassen. Ideaal wanneer je een gebied wilt omvormen tot bloemrijk grasland. Toch neemt het gras hier en daar de laatste tijd weer de overhand. “Op dit plekje stonden voorheen veel klaprozen, maar nu groeit er weer veel stikstof minnend gras…”, peinst Fêdde.

Ode aan het Friese landschap

Met behulp van het Slauerhoff wil Fêdde de discussie openen over bijvoorbeeld stikstof. Niet met het vingertje naar de boeren wijzen, maar zorgen dat mensen gaan nadenken over het systeem dat we met elkaar hebben gecreëerd. “Ook wil ik mensen laten zien hoe het landschap er hier vroeger uitzag,” vertelt Fêdde, “dat zie je bijna nergens meer”. Een ode aan het Friese landschap, zo kun je dit natuurgebied wel noemen.

Bijenboer

Inmiddels is onze ambassadeur zelf ook een beetje boer geworden, want hij houdt bijen. Ze bevolken zijn natuurgebied en maken dankbaar gebruik van al de nectar en het stuifmeel dat volop voorradig is op het terrein. De honing mogen ze voorlopig houden, want de bijenkasten staan hier om de natuur een steuntje in de rug te geven. Vol trots opent Fêdde zijn kasten om zijn ‘vee’ te laten zien, waarbij hij me verzekert dat deze Carnica’s bekend staan om hun zachtaardigheid.

Wilgentent

We wandelen verder over het door Fêdde gemaaide paadje en arriveren bij de wilgentent, welke hij met een knipoog de bruidssuite noemt. Een back-to-basic hutje tussen de wilgentakken waar gasten desgewenst een uurtje of zelfs een nacht kunnen logeren. De matjes liggen al klaar. Yfke wordt een beetje loom van het warme weer en gaat languit in het lange gras naast de wilgentent liggen.

Mijmerhut

Het is tijd om haar wakker te maken, want we gaan door. Langs het ooievaarsnest - de ooievaar kwam slechts een dag op bezoek - naar de mijmerhut. Een overblijfsel van de sound art-tentoonstelling LÛD, die tijdens het culturele hoofdstadjaar Leeuwarden-Friesland 2018 plaatshad in het Rijsterbos. Om de hut te bereiken moet je een steile trap op, Yfke vindt het jammer dat ze niet mee kan. Maar mij wacht eenmaal boven een heerlijk uitzicht door de houten luikjes die je kunt openen. Een ideale plek om je gedachten eens flink de loop te laten.

Schedels en uilenballen

Op een plankje naast me ligt het schedeltje van een gevonden das. Hier beneden hebben ze met hun lange gestreepte snuit gaten in de grond gegraven om wormen en maden te vinden. Daarnaast staat een potje met uilenballen. “Kinderen die hier kennis over de natuur komen opdoen, krijgen er een mee om thuis lekker uit te pluizen”, grinnikt Fêdde.

Libellenreservaat

Dan gaan we op pad naar de drinkpoel want ook daar is genoeg te zien. Lisdodden groeien langs de kant, de beschermde krabbenscheer groeit er volop middenin, libellen cirkelen boven het water en in het midden prijkt kunstwerk De Hynstebiter. Een paardenbijter is een libellesoort, hier door kunstenaar Jan Osinga geschapen uit staal en glas. Vlakbij Ruigahuizen is trouwens het enige libellenreservaat van Europa te vinden: de Wyldemerk. Hier komt de helft van alle Nederlandse soorten libellen voor, zo’n 35 verschillende! Een interessante plek om met een bezoek aan dit natuurterrein te combineren.

Bijzondere huishouding

We eindigen de rondgang bij de vijfde en laatste bijenkast. Onder in het flatgebouw zit een koningin voortdurend te broeden om tot wel 2.000 eitjes per dag te leggen. Een groep werksters is heel de dag bezig om haar te verzorgen. Maar als ze slechter gaat presteren zal ze worden vervangen door diezelfde werksters…! Een bijzondere huishouding kun je wel zeggen. Fêdde declameert een paar dichtregels van zijn favoriete dichter J. Slauerhoff:

"Alleen in mijn gedichten kan ik wonen. Zoolang ik weet dat ik in wildernis, In steppen, stad en woud dat onderkomen Kan vinden, deert mij geen bekommernis."

Hiermee besluiten we het bezoek aan de enthousiaste natuur- en cultuurliefhebber Fêdde Bergsma middenin Nationaal Landschap Zuidwest Fryslân.

Wiepkje Hoekstra is gek van Fryslân, dieren en buiten zijn. Met hond Yfke trekt ze er regelmatig op uit in Zuidwest Friesland. Als blogger verslaat ze haar avonturen voor VVV Waterland van Friesland. Dit keer ging ze mee met een ambassadeur van ons nationaal landschap, Fêdde Bergsma, op een wandeling in het Gaasterlandse natuurgebied Slauerhoff.